Depreme Dayanıklı Bina Nasıl Anlaşılır? İşte Dikkat Etmeniz Gereken 7 Önemli Kriter

2023 Kahramanmaraş, 2020 Elazığ depremleri 1999 Marmara Depremi Türkiye’de yapıların ne kadar güvenilir olduğu ve depreme dayanıklı bina nasıl anlaşılır sorusunu ziyadesiyle gündeme getirdi. Depreme dayanıklı bir binada yaşamak artık bir tercih değil, hayati bir zorunluluk. Peki oturduğunuz binanın ya da satın almayı düşündüğünüz dairenin depreme dayanıklı olup olmadığını nasıl anlayabilirsiniz?

Depreme Dayanıklı Bina Nasıl Anlaşılır ? Evim Depreme Dayanıklı mı?

Öncelikli olarak tabi ki en garanti yol deprem raporunun mevcut olması. Evim depreme dayanıklı mı? sorusuna en doğru bilgiyi o rapor verecektir fakat bu raporun mevcut olmaması durumunda izleyeceğiniz yolu maddeler halinde açıkladık.

İşte bu sorunun yanıtını net biçimde verecek 7 kritik madde:

1. Yapı Ruhsatı ve İnşaat Tarihi

Binanın yapım yılı, depreme karşı dayanıklılığını belirlemede ilk adımdır. 1999 Marmara Depremi sonrası yürürlüğe giren yeni deprem yönetmelikleri, daha sağlam ve mühendislik denetimine tabi yapılar ortaya çıkardı.

Ne Yapmalı? Belediyeden ya da tapu müdürlüğünden yapının imar ruhsatı tarihini öğrenin. 2000 sonrası yapılmış ve ruhsatlı olması depremde oluşabilecek hasarlara karşı nispeten güven sağlayacaktır.

2. Zemin Etüdü ve Temel Yapısı

Zemin ne kadar sağlam olursa, binanın depremde ayakta kalma ihtimali o kadar artar. Özellikle sıvılaşmaya müsait gevşek zeminler, binaların depremlere karşı dayanıklılığını azaltan en önemli etkenlerdendir.

Ne Yapmalı? Binanın zemin etüt raporunu inceleyin. "Zemin etüdü yapılmamış" veya "zemin gevşek" gibi ifadeler risk anlamına gelir. Ayrıca temel tipi (radye temel, kazıklı temel gibi) de kontrol edilmelidir.

3. Taşıyıcı Sistem ve Kolon-Kiriş Düzeni

Binaların depreme karşı ayakta kalmasını sağlayan taşıyıcı sistemler, özellikle kolon ve kirişlerin uygun yerlerde ve doğru boyutlarda olmasıyla ilgilidir.

Ne Yapmalı? Kolonların kesilmediğinden, ticari alanlarda (örneğin alt kattaki dükkânlar) kolon iptali yapılmadığından emin olun. Yapıya dışarıdan bile baksanız, kolonların kesildiği yerler genelde fark edilir.

4. Beton Kalitesi ve Demir Donatı

Betonun dayanıklılığı, donatının paslanmamış olması ve uygun yerleştirilmiş demir kullanımı; depreme karşı ilk savunma hattını oluşturur. Bir binanın depreme dayanıklı olabilmesi için binanın iskeleti diyebileceğimiz kolon kiriş düzeni, beton kalitesi ve demir donatısı en fazla dikkat edilmesi gereken noktalardandır.

Ne Yapmalı? Bina yeni yapılmışsa, yapı denetim firmasından beton dayanıklılık raporu isteyin. Eski yapılar için ise karot testi yaptırabilirsiniz (bina yöneticisinin izniyle).

5. Yapı Denetim Kaydı

2001’den bu yana Türkiye’de yapılan her yeni bina, yapı denetim firmaları tarafından kontrol edilmektedir. Ancak kaçak yapılaşmada veya bazı kooperatiflerde bu sistem devre dışı kalabilir.

Ne Yapmalı? Binanın yapı denetim firması bilgilerini e-devlet üzerinden ya da belediyeden sorgulayın. Denetimsiz binalar büyük risk taşır.

6. Deprem Performans Analizi

Bu, özellikle eski binalar için geçerli bir kriterdir. Üniversiteler ya da özel firmalar tarafından yapılan bu analizde bina, olası bir depreme karşı gerçekçi testlerle değerlendirilir ve neticesinde binanın depreme ne kadar dayanıklı olduğu analiz edilmiş olur.

Ne Yapmalı? "Evim depreme dayanıklı mı?" diye soruyorsanız oturduğunuz apartman sakinleriyle bir araya gelerek ortaklaşa bir deprem performans analizi talep edebilirsiniz.

7. Görsel İnceleme ve Dış Belirtiler

Binanın dış cephesinde çatlaklar, kolon ve kiriş birleşimlerinde dökülmeler, rutubet ve pas izleri varsa bu, taşıyıcı sistemde sorun olabileceğinin sinyalleridir.

Ne Yapmalı? Bir inşaat mühendisi ya da yapı denetim uzmanından görsel inceleme talep edin. Bu, oldukça uygun maliyetli ve hızlı bir ön değerlendirmedir.

Sonuç: Deprem Değil, Güvensiz Bina Öldürür

Bir binanın depreme dayanıklı olup olmadığını öğrenmek günümüz koşullarında bir hayli kolay fakat binanın depreme dayanıklı olmadığı durumlarda karşılaşılacak olan süreç ve günümüzdeki ekonomik koşullar, ev sahiplerini deprem testleri yapma konusunda çekingen davranmaya itiyor.

Unutmayın, depremin kendisi değil; dayanıksız binalar can kaybına yol açar. Özellikle deprem kuşağında yer alan Türkiye’de, bina güvenliğini sorgulamak bir vatandaşlık görevidir. Eğer binanızın sağlam olup olmadığından emin değilseniz, bugün küçük bir araştırmayla büyük bir felaketin önüne geçebilirsiniz.